top of page
yogateachertrainingphoto.jpg

 

 

Μεθοδολογία διδασκαλίας

Τα στάδια της διδασκαλίας,  ένας πρακτικός οδηγός

 

Γράφει ο Τάσος Αντωνόπουλος (Narayana)

 

Η διδασκαλία του yoga αποτελεί επιστήμη και τέχνη. Ο δάσκαλος καλείτε να καλλιεργήσει εις βάθος τα παρακάτω:

  • Yama & Niyama (σπίτι χωρίς θεμέλια δεν κτίζετε)

  • Άρτια τεχνική γνώση

  • Ενσυναίσθηση

  • Παρατηρητικότητα των μαθητών

  • Τέχνη του λόγου

  • Γλώσσα του σώματος

  • Αίσθηση της Αγάπης και της προσφοράς για το λειτούργημα που επιτελεί

 

Πολλές φορές ο καθοδηγητής αν και έχει τις παραπάνω ποιότητες η επικοινωνία της εμπειρία τους προς τους μαθητές δεν είναι άρτια. Ένας λόγος που συμβαίνει αυτό αποτελεί η ανυπαρξία μεθόδου διδασκαλίας στην οποία τα διάφορα στάδια της διδασκαλίας είναι ξεκάθαρα και μεστά δομημένα.

Σε αυτό το άρθρο προτείνω μια τέτοια μέθοδο με τρόπο επιγραμματικό. Τα διακριτά στάδια, όπως τα όρισα για λόγους ευκολίας κατά την πρακτική, το σχεδιασμό  μαθημάτων και την καθοδήγησή τους, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει οπωσδήποτε να αναφερθούν όλα κατά την διδασκαλία. Αυτά στάδια με κάποιες παραλλαγές και προσθήκες χρησιμεύουν στην διδασκαλία οποιασδήποτε τεχνικής.

 

Asana

 

Στάδιο 1 - Επίγνωση

Στην ουσία αυτό το στάδιο είναι ο κοινός παρονομαστής κάθε πρακτικής ενός Αναζητητή. Η Yoga είναι επίγνωση. Κάθε φορά που φέρνεις την επίγνωση σε ότι συμβαίνει τώρα, κάνεις yoga. H διατήρηση της επίγνωσης σε αυτό που συμβαίνει τώρα είναι ο δρόμος. Χαρίζει την εμπειρία του Εαυτού.

Μοιάζει ίσως περιττό να αναφέρουμε αυτό το στάδιο, αλλά στην πραγματικότητα είναι άκρως απαραίτητο να έρθει το άτομο στην παρούσα στιγμή πριν ασχοληθεί με οποιαδήποτε τεχνική.

Μια απλή πρακτική είναι το σκανάρισμα του φυσικού σώματος, αφού οι αισθήσεις υπάρχουν μόνο στο τώρα.

 

Στάδιο 2  - Αρχική asana

Κατά τον Patanjali η asana αποτελεί μια άνετη και σταθερή θέση. Ο τρόπος που θα εισέρθει κάποιος σε αυτή είναι αρκετά σημαντικός. Κάθε asana έχει λοιπόν μια αρχική θέση. Για παράδειγμα η Trikonasana έχει συνήθως την Tadasana ως αρχική asana. Να σημειωθεί ότι πολλές φορές, κατά την καθοδήγηση δεν χρειάζεται η περιγραφή της αρχικής asana, παρά μόνον εάν αυτή επηρεάζει σε σημεία κλειδιά την asana που θα εισέρθουμε.

 

Στάδιο 3 - Το στάδιο της αναπνοής κατά την μετάβαση

Κατά κανόνα ο καθοδηγητής αναφέρει το/τα στάδιο/α αναπνοής όπου ο ασκούμενος θα έρθει από την αρχική στην τελική asana. Είναι τα κάτωθι:

- η αρχή, το τέλος ή η διάρκεια της εισπνοής (puraka)

- η αρχή, το τέλος ή η διάρκεια της εκπνοής (rechaka)

- το έσω και έξω κράτημα του αέρα (antar & bahir kumbhaka)

Μπορεί να συμβαίνει να υπάρχει ακολουθία των παραπάνω τρόπων προκειμένου να γίνει η μετάβαση στην επιθυμητή asana. Μια ακόμα επιλογή μετάβασης είναι η ελεύθερη, μη-καθοδηγούμενη αναπνοή.

 

Στάδιο 4 - Ανατομικές ευθυγραμμίσεις λεκτικά και σωματικά  (adjustments)

Έχοντας ως οδηγό ότι η asana αποτελεί μια άνετη και σταθερή θέση, οι ανατομικές ευθυγραμμίσεις παίζουν νευραλγικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση. Σε αυτό το στάδιο δίδονται οι ανατομικές ευθυγραμμίσεις της asana. Οφείλουν να δοθούν σε προσεκτικά σχεδιασμένη σειρά. Διακρίνουμε τις παρακάτω περιπτώσεις σε σχέση με τη σειρά που θα ειπωθούν:

  • Από τα πέλματα προς το κεφάλι

  • Από το κεφάλι προς τα πέλματα

  • Από το σημαντικό προς το δευτερεύον

Πολλές φορές όταν η τρίτη περίπτωση εφαρμόζεται σε asana που πρέπει να εκτελεστεί σε δεξιά / αριστερή πλευρά, στην δεύτερη σε εκτέλεση πλευρά αναφέρονται οι δευτερεύουσες ανατομικές ευθυγραμμίσεις. Σχεδόν όλες οι ανατομικές ευθυγραμμίσεις μπορούν εκτός από λεκτικά να δοθούν και με σωματική βοήθεια του καθοδηγητή προς τον εκτελεστή. Είτε λεκτικά, είτε σωματικά κάθε ανατομική ευθυγράμμιση συνοδεύεται κατά κανόνα με το κάποιο στάδιο αναπνοής (βλέπε στάδιο 2).

 

Στάδιο 5 - Σταθερότητα και άνεση

Ας αναφέρουμε ξανά ότι σύμφωνα με τον Patanjali η asana έχει τα χαρακτηριστικά της σταθερότητας και της άνεσης (sthira sukham asanam). Εάν ένα ή κανένα από τα δύο αυτά χαρακτηριστικά δεν τηρείτε η θέση δεν λογίζεται ως asana. Η σταθερότητα πολλές φορές έρχεται πρώτη ως ποιότητα. Σε χονδοφυές επίπεδο είναι η ανακάλυψη του απόλυτου κέντρου βάρος (ανάλογα βεβαίως με τη θέση), ενώ η εφαρμογή της σε λεπτοφυές επίπεδο οδηγεί στην απόλυτη ακινησία. Από την άλλη πλευρά η σταθερότητα δεν έχει κάποιο νόημα αν η θέση δεν είναι άνετη, δηλαδή υπάρχουν περιττά σφιξίματα σε φυσικό, ενεργειακό ή νοητικό επίπεδο, τα οποία τις περισσότερες φορές είναι αλληλένδετα. Η άνεση έρχεται μέσω της απαλλαγής από τις περιττή μυϊκή, ενεργειακά και νοητική προσπάθεια. Άνεση και σταθερότητα είναι τελικά ποιότητες αλληλένδετες που οδηγούν τον ασκούμενο στην παραμονή στην asana για μεγάλο χρονικό διάστημα.

 

Στάδιο 6 -  Εμβάθυνση αναπνοής

Μόλις υπάρξει σταθερότητα και άνεση μπορεί ο καθοδηγητής να δώσει οδηγίες για την εμβάθυνση της αναπνοής. Ο όρος εμβάθυνση έχει διαφορετική σημασία ανάλογα με την πρόθεση και το στάδιο εξοικείωσης. Για παράδειγμα στην ελεγχόμενη πλήρη αναπνοή (dirga), εμβάθυνση σημαίνει συνήθως εισροή και εκροή μεγαλύτερης ποσότητας αέρα καθώς και λιγότερες αναπνοές ανά λεπτό. Στην ελεύθερη αναπνοή ο όρος έχει την έννοια της λέπτυνσης της αναπνοής έως ότου γίνει αραιή και ανεπαίσθητη οδηγώντας σε αυθόρμητη άπνοια (Kevala kumbhaka).

 

Στάδιο 7 - Εμβάθυνση σώματος

Ο τρόπο «εμβάθυνσης» σε κάθε asana είναι ορθότερο να δίνεται σε συνδυασμό με οδηγίες για την αναπνοή. Για παράδειγμα με την εισπνοή μακραίνει η σπονδυλική στήλη, με την εκπνοή εντονότερη πρόσθια κάμψη. Όπως συμβαίνει με κάθε επόμενο στάδιο, για να υπάρξει εμβάθυνση στο σώμα, χρειάζεται να καλύπτονται τα προηγούμενα στάδια. Μια επιφανειακή πρακτική του asana δεν βλέπει τίποτα άλλο από μια βαθιά στάση του σώματος.

 

Στάδιο 8 - Υπενθύμιση των σημείων απώλειας ενέργειας

Κάθε στιγμή που περνά μέσα σε μια asana θα πρέπει να συνοδεύεται και από την αντίστοιχη αύξηση της ενέργειας (prana) του ασκούμενου παράλληλα με όλο και αυξανόμενη σταθερότητα και άνεση. Εάν μια asana προσεγγιστεί επιφανειακά θα συμβαίνει το αντίθετο αποτέλεσμα για τους παρακάτω δύο λόγους:

 - Νοητικός σχολιασμός, day-dreaming, περιττές σκεπτομορφές

-  Σωματικό, ψυχολογικό σφίξιμο, απώλεια σταθερότητας

Καθώς νους και φυσικό σώμα είναι αλληλένδετα, ο καθοδηγητής υπενθυμίζει τα σημεία κλειδιά στο φυσικό σώμα τα οποία τείνουν λόγο παλιών συνηθειών να σφίγγουμε συνεχώς ή κατά περιόδους δίχως λόγο. Υπάρχουν περίπου 10-15 τέτοια σημεία «κλειδιά» στο φυσικό σώμα.

 

Στάδιο 9 - Η στροφή της προσοχής

Στην καθημερινότητα η προσοχή μας στρέφετε σε διάφορα πράγματα. Τις περισσότερες φορές η προσοχή αποσπάτε με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτό να κρατηθεί στο ίδιο θέμα για πολύ χρόνο. Η πρόθεση κατά τη διάρκεια εκτέλεσης οποιασδήποτε τεχνικής είναι να η προσοχή μας να στραφεί σταθερά εκεί που θέλουμε την στιγμή που το θέλουμε. Γινόμαστε ο καπετάνιος του πλοίου και όχι το πλοίο σε φουσκοθαλασσιά...

Η προσοχή μπορεί να στραφεί σε οποιοδήποτε αντικείμενο, χονδροφυές ή λεπτοφυές. Μια καλή αρχή είναι να στέψουμε την προσοχή σε κάποιο μέλος του σώματος ή στην αναπνοή. Αργότερα, το αντικείμενο μπορεί να είναι πιο εκτεταμένο όπως ολόκληρο το φυσικό σώμα ή ακόμα και το ενεργειακό σώμα που αποτελείται από την ζώσα ουσία prana. Υπάρχει ακόμα το σώμα από σκέψη (manomaya kosha) όπου μπορεί να αποτελέσει και αυτό αντικείμενο προσοχής. Μπορεί επίσης η προσοχή να στραφεί σε σημεία του σώματος που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής για χαλάρωση όπως η γλώσσα, η κοιλιά κ.τ.λ. Ακόμη η προσοχή μπορεί να στραφεί σε μια εικόνα, ένα ήχο, τη ροή του αίματος ή οτιδήποτε άλλο αντικείμενο επιλέξουμε. Μπορεί το αντικείμενο να είναι η κίνηση του σώματος. Μπορεί το αντικείμενο να «ρέει» προκειμένου να καλυφθεί όλο το φυσικό σώμα (σάρωση του σώματος).

Βεβαίως η προσοχή μπορεί να κατευθυνθεί σε όλα τα παραπάνω ταυτόχρονα… Δηλαδή πλήρης διαθεσιμότητα σε ότι λαμβάνουν οι αισθήσεις καθώς και σε ότι εμφανίζεται στο εσωτερικό όργανο (νους). Απόλυτη διαθεσιμότητα στα πάντα δίχως περιττό σχολιασμό. Αυτό δίνει την εντύπωση της επέκτασης της επίγνωσης.

 

Στάδιο 10 - Στάδιο αναπνοής και επαναφορά

Όμοια με το στάδιο 3. Κατά κανόνα ο καθοδηγητής αναφέρει το/τα στάδια αναπνοής με το οποίο ο ασκούμενος θα εξέλθει από την asana. Μπορεί να υπάρχει μετάβαση στην αρχική asana ή σε κάποια άλλη.

 

Στάδιο 11 - Αποτυπώματα

Πολύ σημαντική είναι η παρατήρηση των αποτυπωμάτων της asana μετά την έξοδο από αυτή. Τα αποτυπώματα μπορεί να είναι :

  • σωματικά. π.χ. επαναφορά της ροής του αίματος, έντονες αισθήσεις σε κάποιο μέλος ή πλευρά του σώματος

  • νοητικά

  • ενεργειακά

Τα αποτυπώματα παρέχουν έμπνευση για αγνή παρατήρηση ή/και παράδοση στο «Όλων»

Pranayama

 

Η διδασκαλία της pranayama αποτελεί άλλη μια μεγάλη πρόκληση για τον καθοδηγητή. Ότι είπαμε για το asana ισχύει και για την pranayama βάζοντας στη θέση της λέξης σώμα, την λέξη αναπνοή. Παρακάτω σημειώνονται οι βασικές αρχές τις διδασκαλίας της:

  1. Λήψη μέτρων προστασίας για τους ασκούμενος (σωματική υγεία, ιδιαίτερα θέματα, “επίπεδο πρακτικής”). Δίνουμε έμφαση σε αυτό διότι η αναπνοή συνδέετε άμεσα με διάφορες παθήσεις σωματικές και νοητικές. Λανθασμένος χειρισμός μπορεί να είναι ιδιαίτερα δυσάρεστος

  2. Επεξήγηση της / των τεχνικών πριν την έναρξη τους εφόσον είναι μη γνωστές και περίπλοκες. Εδώ μερικές φορές είναι χρήσιμο να γίνεται επιβεβαίωση ότι έχουν γίνει απολύτως κατανοητές οι οδηγίες, μια που μερικές τεχνικές εάν εκτελεστούν με παραποιημένο τρόπο μπορεί να βλάψουν τους ασκούμενους.

  3. Επίδειξη της τεχνικής εφόσον χρειάζεται

  4. Επεξήγηση του τρόπου μετρήματος αν υπάρχει

  5. Επεξήγηση τρόπου / μοτίβου επέκτασης της αναπνοής / κρατήματος

  6. Επεξήγηση των παγίδων στις μυϊκές συσπάσεις στα διάφορα στάδια αναπνοής

  7. Υπενθύμιση της διατήρησης της επίγνωσης

  8. Παρατήρηση αποτυπωμάτων

 

 

Pratyahara

 

Ισχύουν τα παραπάνω και επιπλέον πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο πώς ο ασκούμενος θα εξέρθει απ’ την κατάσταση της pratyahara. Είναι στην ευχέρεια του καθοδηγητή αν θα επικοινωνήσει το νόημα της pratyahara διανοητικά ή αν θα αφήσει την εμπειρία να εξελιχθεί μόνη της χωρίς γνώση περί τίνος πρόκειται.

 

 

Dharana

 

Ισχύουν και πάλι οι βασικές οδηγίες για την pranayama και την pratyahara. Χρειάζεται ως υπενθύμιση να τονιστεί ότι dharana σημαίνει απόλυτη προσήλωση μόνο στο αντικείμενο που ορίστηκε. Τα άλλα αντικείμενα έχουν φιλτραριστεί, αποκλειστεί.

 

 

Mantra

 

Τα mantra μεταφέρονται πάντα από το δάσκαλο στο μαθητή προφορικά. Μερικά σημεία που πρέπει να προσεχθούν είναι:

  • η σωστή προφορά

  • ο τρόπος απαγγελία (japa, ajapa, κτλ)

  • ο τρόπος μέτρησης (mala, φάλαγγες δακτύλων, κτλ)

  • η αποφυγή της μηχανικής επανάληψης

  • η αποφυγή της σωματικής έντασης

  • o ρόλος του ως σκάλα. Μόλις «ανέρθει» ο ασκούμενος δεν έχει νόημα η επανάληψη του mantra

Subscribe for newsletters

Thanks! Love & Light

yoga alliance png

Follow us 

  • Facebook
  • Instagram

Karma Yoga
Ναυάρχου Βότση 8 , Αθήνα, Ελλάδα
   email: karmayogaschool.info@gmail.com
τηλ: 210 8314472 , 693 844 0539

Copyrights@ Karma Yoga

bottom of page