Ο Σουάμι Βιβεκανάντα ήταν μια πνευματική ιδιοφυΐα, ένας γίγας μόρφωσης και διανοητικής δύναμης, μια προσωπικότητα τής οποίας η ικανότητα να εμπνέει είναι πλέον γνωστή σε όλο τον κόσμο. Ο βίος του Σουάμι Βιβεκανάντα είναι εισαγωγή σε ολόκληρο το φάσμα της πνευματικής ζωής. Όλος ο πνευματικός αγώνας, όλες οι αμφιβολίες, όλη η φλογερή πίστη, όλη η εξέλιξη της διαδικασίας της πνευματικής φώτισης— όλα αυτά αποκαλύφθηκαν σε αυτόν.
Ως άνθρωπος και ως Βεδαντιστής, αυτός εκδήλωσε την αρχοντιά της αγιότητας και της ιερότητας· εκδήλωσε τον πατριωτισμό που παράγει το όραμα του Ντχάρμα και την καθολικότητα που νιώθεις όταν βλέπεις το Θεό μέσα στα πάντα· και τέλος, έχοντας αληθινή ενόραση της θεϊκής σοφίας, έζησε τόσο μια ζωή έντονα δραστήρια όσο και εδραιωμένη στην Ύψιστη Επίγνωση. Πράγματι, ολόκληρος ο βίος του αποτελεί αποκάλυψη της δόξας του υπεραισθητού βίου.
Μεταξύ των νεαρών μαθητών του Σρι Ραμακρίσνα, ο Σουάμι Βιβεκάναντα—ο κατά κόσμο Narendranath Datta—ήταν ο πιο σημαντικός.
Μετά την αναχώρηση του Δασκάλου, εκείνος συγκέντρωσε τους νεότερους μαθητές και σχημάτισε μια μικρή μοναστική αδελφότητα, αρχικά σε ένα μοναστήρι στο Barranagore, που μεταφέρθηκε αργότερα στο Alambazar και τελικά στο Belur (λίγα χιλιόμετρα βόρεια της Καλκούτα, στη δυτική όχθη του Γάγγη). Έχοντας αυτά ως μόνιμα κέντρα τους, αυτοί περιπλανήθηκαν—όπως παραδοσιακά κάνουν οι Ινδοί μοναχοί—σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Ινδίας, υφιστάμενοι μεγάλες κακουχίες ως ακτήμονες στο όνομα του Θεού, συναντώντας έτσι ανθρώπους όλων των στρωμάτων της κοινωνίας. Ο Σουάμι Βιβεκάναντα, ο ίδιος, μετά από περιπατητικό βίο περίπου έξι ετών, αποφάσισε να πάει στην Αμερική για να εκπροσωπήσει τον Ινδουισμό στο Κοινοβούλιο των Θρησκειών, το οποίο είχε προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί στο Σικάγο, το Σεπτέμβριο του 1893, ως μέρος της Παγκόσμιας Έκθεσης. Ένιωθε ότι οι συμπατριώτες του, που ήταν βυθισμένοι στη φτώχεια και την άγνοια, θα μπορούσαν να αφυπνιστούν μόνο όταν η αρχαία τους κληρονομιά θα αναγνωριζόταν στις προηγμένες δυτικές χώρες. Ο άλλος στόχος του ήταν η ενοποίηση της Ανατολής με τη Δύση μέσα από το αρχαίο ινδικό μήνυμα της ενότητας όλης της δημιουργίας. Η επιτυχής παρουσίαση του Ινδουισμού στο Κοινοβούλιο των Θρησκειών, οι διαλέξεις του κατά την περιοδεία-αστραπή στη Δύση, η θριαμβευτική του επιστροφή στην Ινδία το 1897 και η μεγάλη εθνική αφύπνιση που ακολούθησε είναι πλέον μέρος της ιστορίας.
Το έργο του Μοναστικού Τάγματος του Ραμακρίσνα και της Αποστολής Ραμακρίσνα (Ramakrishna Math & Ramakrishna Mission)—που ίδρυσε ο Σουάμι Βιβεκάναντα το 1897—ξεκίνησε με έδρα το μοναστήρι στο Μπελούρ (Belur Math). Έκτοτε αυξήθηκε σταθερά και ο αριθμός των κέντρων έχει πολλαπλασιαστεί. Υπάρχουν ως τώρα 118 κέντρα σε διάφορα μέρη της Ινδίας και του εξωτερικού, αφιερωμένα κυρίως στα ιδανικά του ασκητικού βίου και της κοινωνικής υπηρεσίας. Το Τάγμα και η Αποστολή έχουν δικά τους νοσοκομεία, ιατρεία, κολέγια, λύκεια, φοιτητικές εστίες, ορφανοτροφεία, βιβλιοθήκες και εκδοτικούς οίκους. Επίσης εκτελούν φιλανθρωπικά, πολιτισμικά και πνευματικά έργα. Έχουν διαχρονικά παράσχει βοήθεια σε θύματα σεισμών, πλημμύρων, λιμών, επιδημιών, κυκλώνων, ταραχών και άλλων ανάλογων καταστροφών. Εν ολίγοις, το κατευθυντήριο σύνθημα του Τάγματος του Ραμακρίσνα ήταν και είναι, σύμφωνα με τα λόγια του Σουάμι Βιβεκάναντα: «Ιδού η ουσία όλης της λατρείας: να είσαι αγνός και να κάνεις καλό στους άλλους. Εκείνος που βλέπει τον Σίβα (το Θεό) στους φτωχούς, στους αδύναμους και στον ασθενή, πραγματικά λατρεύει τον Σίβα».
(Πηγή: Φυλλάδιο του Μπελούρ Ματχ και Αντβάιτα Άσραμα)
Σκέψεις Δύναμης από τον Σουάμι Βιβεκάναντα
Κάθε ψυχή είναι εν δυνάμει Θεία. Ο σκοπός της ζωής είναι να εκδηλώσουμε τη θεϊκότητα που έχουμε μέσα μας μέσω ελέγχου της φύσης—τόσο την εξωτερική όσο και την εσωτερική. Κάντε το αυτό μέσω έργων, μέσω λατρείας, μέσω ελέγχου του νου ή μέσω φιλοσοφίας. Κάντε το αυτό με έναν, με περισσότερους του ενός ή με όλους αυτούς τους τρόπους μαζί, και απελευθερωθείτε. Αυτό είναι η ουσία της θρησκείας. Οι διδασκαλίες, τα δόγματα, οι τελετουργίες, τα βιβλία, οι ναοί, οι λατρευτικές μορφές δεν είναι παρά δευτερεύουσας σημασίας λεπτομέρειες.
Αν υπάρχει Θεός, πρέπει να Τον δούμε. Αν υπάρχει ψυχή, πρέπει να τη νιώσουμε. Διαφορετικά, είναι προτιμότερο να μην πιστεύουμε. Είναι καλύτερα να είσαι ένας ειλικρινής άθεος παρά ένας υποκριτής.
Η άσκηση είναι απολύτως αναγκαία. Μπορεί να καθίσετε και να με ακούτε με τις ώρες κάθε μέρα, αλλά αν δεν ασκηθείτε δε θα κάνετε ούτε ένα βήμα παραπέρα. Όλα εξαρτώνται από την άσκηση. Αυτά τα πράγματα δεν κατανοούνται προτού βιωθούν. Πρέπει να τα ζήσουμε και να τα νιώσουμε εμείς οι ίδιοι. Η απλή ακρόαση ερμηνειών και θεωριών δεν αρκεί.
Υιοθετήστε μια ιδέα. Κάντε αυτή τη μία ιδέα μοναδικό σκοπό της ζωής σας. Σκεφτείτε την. Ονειρευτείτε την. Ζήστε με αυτή την ιδέα. Αφήστε αυτή την ιδέα να διαποτίσει τον εγκέφαλό σας, τους μύες, τα νεύρα, κάθε μέρος του σώματός σας, και μη σκέφτεστε τίποτε άλλο. Αυτός είναι ο δρόμος προς την επιτυχία, ο τρόπος που φτιάχνει κορυφαία πνευματικά αναστήματα.
Τούτοι οι προφήτες δεν ήταν μοναδικοί. Ήταν άνθρωποι όπως εσείς κι εγώ. Ήταν μεγάλοι Γιόγκι. Πέτυχαν την υπέρ-συνείδηση και εσείς κι εγώ μπορούμε να κάνουμε το ίδιο. Δεν ήταν παράξενοι άνθρωποι. Το γεγονός ότι έστω κι ένας άνθρωπος πέτυχε αυτήν την κατάσταση, δείχνει πως αυτή είναι εφικτή από κάθε άνθρωπο. Κι όχι μόνο είναι εφικτή, αλλά και κάθε άνθρωπος οφείλει, τελικά, να τη βιώσει. Αυτός είναι ο σκοπός της θρησκείας.
Η ενσάρκωση της ελευθερίας, ο Κύριος της Φύσης, είναι αυτό που λέμε Θεός. Δεν μπορούμε να Τον αρνηθούμε. Γιατί, αληθινά, δεν μπορούμε να κινηθούμε ή να ζήσουμε χωρίς την ιδέα της ελευθερίας.
Όχι, κανενός η ζωή δεν πάει χαμένη. Αποτυχία δεν υπάρχει μέσα στο σύμπαν. Εκατό φορές ο άνθρωπος θα βλάψει τον εαυτό του, χίλιες φορές θα σκοντάψει, αλλά στο τέλος θα συνειδητοποιήσει ότι είναι ο Θεός.
Τη θρησκεία δεν τη συνιστούν οι διδασκαλίες, τα δόγματα και η διανοητική επιχειρηματολογία. Είναι βίωμα. Είναι συνειδητοποίηση.
Και αυτή η θρησκεία επιτυγχάνεται μέσω αυτό που, στην Ινδία, αποκαλούμε γιόγκα – δηλ. ένωση. Για τον δραστήριο, είναι ένωση ανάμεσα στον άνθρωπο και το σύνολο της ανθρωπότητας. Για τον μυστικιστή, ένωση μεταξύ του κατώτερου και του ανώτερου εαυτού του. Για τον λάτρη, ένωση του ιδίου με το Θεό της αγάπης. Και για τον φιλόσοφο, η ένωση όλης της ύπαρξης. Αυτό σημαίνει Γιόγκα.
Όταν μελετάμε βιβλία, μερικές φορές μας εξαπατά η σκέψη ότι ωφελούμαστε πνευματικά. Αλλά, αν εξετάσουμε προσεκτικά τα αποτελέσματα της μελέτης σε εμάς τους ιδίους, ανακαλύπτουμε ότι το πολύ-πολύ, είναι μόνο η διάνοιά μας που αποκομίζει ωφέλεια από τις μελέτες, και όχι το εσωτερικό πνεύμα. Αυτή η ανεπάρκεια των βιβλίων να επισπεύσουν την πνευματική ανάπτυξη είναι ο λόγος για τον οποίο, ενώ σχεδόν όλοι μας μπορούμε να μιλάμε θαυμάσια πάνω σε πνευματικά θέματα, όταν όμως μας ζητηθεί να δράσουμε και να ζήσουμε μια πραγματικά πνευματική ζωή, τότε ανακαλύπτουμε την απέραντη ανεπάρκειά μας. Το πνεύμα ζωηρεύει μόνο με έμπνευση από μιαν άλλη ψυχή.
Για πολλούς, η ινδική σκέψη, οι ινδικοί τρόποι, τα ινδικά έθιμα, η ινδική φιλοσοφία, η ινδική λογοτεχνία, είναι εκ πρώτης όψεως αποκρουστικά. Όμως, ας επιμείνουν, ας διαβάσουν, ας εξοικειωθούν με τις σπουδαίες αρχές που αποτελούν τη βάση αυτών των ιδεών και είναι 99 προς 1 σίγουρο πως θα μαγευτούν.
Έκκληση του Βιβεκάναντα για θρησκευτική αρμονία
Όσα είπε ο Βιβεκάναντα στο Κοινοβούλιο των Θρησκειών του Σικάγο στις 9 Σεπτεμβρίου 1893 έχουν γίνει η επιτακτική ανάγκη του σήμερα:
«Είμαι περήφανος που ανήκω σε μια θρησκεία που δίδαξε στον κόσμο τόσο την ανεξιθρησκία όσο και την καθολική αποδοχή».—Σουάμι Βιβεκάναντα
«Εμείς πιστεύουμε όχι μόνο στην καθολική ανεξιθρησκεα, αλλά και δεχόμαστε όλες τις θρησκείες ως αληθινές. Είμαι περήφανος που ανήκω σε μια χώρα που έχει περιθάλψει τους κατατρεγμένους και τους πρόσφυγες όλων των θρησκειών και όλων των χωρών της γης. Είμαι περήφανος να σας πληροφορήσω ότι δεχτήκαμε στους κόλπους μας το πιο αγνό απομεινάρι των Ισραηλιτών, που ήρθε στη νότια Ινδία και κατέφυγε σε εμάς το ίδιο έτος κατά το οποίο ο ιερός ναός τους κατεδαφίστηκε από τη ρωμαϊκή τυραννία. Είμαι περήφανος που ανήκω στη θρησκεία που φιλοξένησε και εξακολουθεί να προστατεύει το απομεινάρι του μεγάλου ωροαστρικού έθνους. Θυμάμαι τον εξής ύμνο που έμαθα να επαναλαμβάνω από την πρώτη μου παιδική ηλικία, ο οποίος επαναλαμβάνεται καθημερινά από εκατομμύρια ανθρώπους: «Όπως τα διαφορετικά ποτάμια που πηγάζουν από διαφορετικά μέρη, σμίγουν όλα τα νερά τους στη θάλασσα, έτσι, Ω Κύριε, οι διαφορετικοί δρόμοι που οι άνθρωποι επιλέγουν λόγω των διαφορετικών τάσεών τους οδηγούν—παρά τη φαινομενική διαφορετικότητα, στρεβλότητα ή ευθύτητά τους— σε Σένα».