Η προέλευση της asana και η απαρχή της Hatha Yoga

​

Γράφει ο Τασος Αντωνόπολος Narayana

Σε αυτό το άρθρο θα ερευνήσουμε τις απαρχές της yoga asana. Αυτό βοηθά τον ασκούμενο, πέρα από την κατανόηση του ιστορικού πλαισίου και στην πρακτική του.
Επέλεξα να αναφέρω μόνο σημαντικά γεγονότα και πρόσωπα διαφορετικά η έκταση του θα ήταν πολύ μεγάλη.

Η σφραγίδα του Pashupati αποτελεί αρχαιολογικό εύρημα που αποκαλύπτει ότι υπήρχαν ασκητές που καθόντουσαν σε στάση διαλογισμού πολύ πριν το φανταστούμε. Ανακαλύφθηκε στο Mohenjo-Daro και χρονολογείται στο 2300 π.Χ. Απεικονίζει τον Shiva καθισμένο στην mulabandhasana, στάση πολύ δυσκολότερη από άλλες στάσεις διαλογισμού.

Στον Patanjali ανακαλύπτουμε ότι η asana είναι η άνετη καθιστή στάση διαλογισμού.
sthira-sukhham asanam
स्थिरसुखमासनम्
Patanjali yoga sutras, sadhana-pada, 2.46.

Οι περίπλοκες asanas την εποχή εκείνη μάλλον δεν είχαν καμιά σημασία. Χαρακτηριστική είναι η άποψη της Maitrayaniya Upanishad σχετικά με το φυσικό σώμα: "Σεβασμός, σε αυτό το ανυπόστατο, δύσοσμο σώμα - το οποίο δεν είναι τίποτε άλλο, παρά] μια συγκέντρωση οστών, δέρματος, τενόντων, μυών, σάρκας, σπέρματος, αίματος, βλέννας, δακρύων, καταρροών, περιττωμάτων, ούρων, άνεμου, χολής, φλέγματος - τι καλό έχει η απόλαυση των επιθυμιών; Σε αυτό το σώμα, το οποίο έχει προσβληθεί από την επιθυμία, το θυμό, την απληστία, την ψευδαίσθηση, το φόβο, την απελπισία, το φθόνο, το διαχωρισμό από το επιθυμητό, την ένωση με το ανεπιθύμητο, την πείνα, τη δίψα, το γήρας, το θάνατο, την ασθένεια, τη θλίψη και άλλα παρόμοια, τι καλό βρίσκετε στην απόλαυση των επιθυμιών;"
Maitrayaniya Upanishad (2-3 π.Χ.)

Η ακραία αυτή άποψη αντανακλά την αντίληψη που υπήρχε από την εποχή του Βούδα τον 6 π.Χ αιώνα, έως το 2 π.Χ αλλά και μετέπειτα. Το σώμα θεωρούνταν ως εμπόδιο στο μονοπάτι της αυτοπραγμάτωσης. Έτσι υπήρξαν ασκητές σε όλη την Ανατολή που έβαζαν το σώμα τους σε ακραίες στερήσεις φαγητού και νερού. Υπήρξαν έτσι περιπτώσεις ερημιτών που πέθαιναν.

Η επιστήμη και τέχνη της Tantra έφτασε περί τον 4ο με 6ο αιώνα μ.Χ. υποστηρίζοντας τη μη-δυϊστική αντίληψη που έλεγε ότι αν υπάρχει μόνο το Πνεύμα, τότε όλη η δημιουργία, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπινου σώματος, είναι μια εκδήλωση του Πνεύματος και ως εκ τούτου, θα πρέπει να θεωρείτε ιερή.
«Αντί το σώμα να θεωρείται ένας σωλήνας κρέατος καταδικασμένος να πέσει θήραμα στην ασθένεια και το θάνατο, η Tantra το θεωρεί τόπο κατοικίας του Θείου και ως μέσω για την επίτευξη της πνευματική τελειότητας.»
Το Ταντρικό κίνημα των Siddhas μας έδωσε τα στοιχεία της δημιουργίας της Hatha Yoga. Οι Siddhas μέσα στην αναζήτησή τους για υπερφυσικές δυνάμεις, ανέπτυξαν τις asana, τις pranayama, τις mudras και τις τεχνικές καθαρισμού kriya της Hatha Yoga. Παραδοσιακά, η Hatha Yoga λέγεται ότι δημιουργήθηκε από τον Matsyendra Natha και τον Goraksha Natha τον 9ο και 10ο μ.Χ αιώνα. Όλα κρατήθηκαν μυστικά. Τελικά κείμενα γράφτηκαν για την Hatha Yoga πολλούς αιώνες μετά την ίδρυση της. Ακόμα και τότε οι αναγνώστες προειδοποιούνταν ότι η γνώση θα πρέπει να παραμένει μυστική.
Τρία από τα κείμενα της Hatha Yoga θεωρούνται βασικά:
- Hatha Yoga Pradipika
- Shiva Samhita
- Gheranda Samhita
Το Hatha Yoga Pradipika ξεκινά με το κεφάλαιο asana
Αναφέρει: "Θα πρέπει να ασκηθεί για την απόκτηση σταθερής στάσης, για υγεία και ελαφρότητα του σώματος ".
Στη συνέχεια, ονοματίζονται 15 στάσεις.
- Svastikasana (ευοίωνη στάση)
- Gomukhasana (πρόσωπο της αγελάδας - πόδια)
- Virasana (ήρωας)
- Kurmasana (χελώνα)
- Kukkutasana (κόκορας)
- Uttana karmasana (έντονη στάση της χελώνα)
- Dhanurasana (τόξο)
- Matsyasana (ψάρι)
- Matsyendrasana
- Paschimottanasana (στάση της Δύσης)
-Mayurasana (παγώνι)
- Savasana (πτώμα)
Μετά από αυτές τις 11 στάσεις, το κείμενο λέει:
"O Shiva δίδαξε 84 asanas. Από αυτές οι τέσσερις πρώτες είναι απαραίτητες. ":
- Siddhasana (τέλεια στάση)
- Padmasana (λοτός)
- Simhasana (λιοντάρι)
- Bhadrasana (ευγενής στάση)

Υπάρχει γενικότερα μια πολυφωνία στα ονόματα κάθε στάσης. Για την siddhasana το κείμενο αναφέρει: "Ορισμένοι την ονομάζουν siddhasana, κάποιοι vajrasana. Άλλοι την αποκαλούν muktasana ή guptasana".
Το Shiva Samhita απαριθμεί τέσσερις στάσεις: siddhasana, padmasana, ugrasana, και svastikasana. Εκτός από την ugrasana οι προηγούμενες είχαν αναφερθεί στο Hatha Yoga Pradipika. H Urgasana ερμηνεύεται ως τρομερή στάση του σώματος.
Εδώ είναι η περιγραφή της: "Άπλωσε το τόσο τα πόδια και κρατήστε τα μακριά. Σταθερά πιάστε το κεφάλι με τα χέρια, και τοποθετήστε το στα γόνατα.» Γενικότερα οι περιγραφές ήταν λακωνικές.
Το Gheranda Samhita αποτελεί το πιο εγκυκλοπαιδικό από τα τρία κλασικά κείμενα. Σχετικά με την asana αναφέρει: "Υπάρχουν 8.400.000 asanas οι οποίες περιγράφονται από τον Shiva. Οι στάσεις είναι τόσο πολλές σε αριθμό, όσα είναι και τα είδη των ζωντανών πλασμάτων σε αυτό το σύμπαν. Μεταξύ αυτών 84 είναι οι καλύτερες και μεταξύ αυτών των 84, 32 είναι χρήσιμες για την ανθρωπότητα."

Από τα προηγούμενα αντιλαμβανόμαστε ότι στα κλασικά κείμενα περισσότερες από τις μισές asanas είναι καθιστές. Μόνο μία είναι όρθια (vrikshasana). Δεν υπάρχει αναφορά στη Surya Namaskar ή σε ανεστραμμένες στάσεις. Βεβαίως υπήρχαν άλλα κείμενα τα οποία δεν είναι γνωστά ακόμη, και άλλα τα οποία δεν έχουν μεταφραστεί. Η γνώση συνηθιζόταν να μεταφέρονταν προφορικά από τον Guru στον sadhaka και ήταν μυστική. Έτσι, είναι πραγματικά δύσκολο ο ερευνητής να βρει την απαρχή των διαφόρων asanas.

Στη σύγχρονη εποχή ο Swami Sivananda στο Rishikesh και ο T. Krishnamacharya στο Mysore καθώς και οι μαθητές τους αργότερα, επικεντρώθηκαν στην ανάπτυξη ενός πλουσιότερου συστήματος από asanas.