Πρόληψη τραυματισμών και άλλων προβλημάτων κατά τη διάρκεια της πρακτικής της Yoga

γράφει ο Τάσος Αντωνόπουλος Narayana

Το παρακάτω άρθρο το έγραψα προκειμένου οι ασκούμενοι της yoga να κατανοήσουν τον τρόπο που μπορεί να προστατεύσουν τον εαυτό τους από πιθανούς σωματικούς τραυματισμούς, νοητικές βλάβες καθώς και θέματα ψυχολογικής φύσης. Το αφιερώνω με αγάπη σε όλους τους αναζητητές της Αλήθειας.

Ουκ’ ολίγες φορές ακούω ανθρώπους να αναφέρουν τραυματισμούς που απέκτησαν από την πρακτική της yoga. Υποτίθεται ότι η yoga όχι μόνο δεν θα έπρεπε να τραυματίζει το σώμα αλλά να το θεραπεύει. Αποτελεί γεγονός άλλωστε ότι όλο και περισσότεροι ιατροί και ψυχολόγοι συστήνουν την yoga ως μέσω θεραπείας σε σωματικό και ψυχολογικό επίπεδο. Το σύστημα της yoga αποτελεί ένα σύστημα αυτογνωσίας. Βέβαια μελετώντας κλασικά κείμενα, καθώς και από προσωπική εμπειρία μπορεί κανείς να κάνει την πρακτική με όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις και την κατάλληλη προετοιμασία. Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι το σύστημα, αλλά η μη γνώση ή η μη τήρηση των προφυλάξεων αυτών.
Σε γενικές γραμμές συναντάμε τα παρακάτω θέματα:
- Πολύ συχνές βλάβες: μυϊκό σύστημα, τένοντες
- Συχνές βλάβες: Νευρολογικές, διαταραχές αναπνοής (ρυθμός, ένταση)
- Σπανιότερες βλάβες: στα οστά
- Θέματα συνήθως μικρής διάρκειας, περιστασιακά: θέματα όρασης, ακοής, αδικαιολόγητη εφίδρωση, τρέμουλο, ζαλάδα,
- Θέματα ψυχολογικά

Ας εξετάσουμε τώρα τους λόγους που δημιουργούνται τα παραπάνω προβλήματα:

1. Πρώτος και σημαντικότερος είναι, ποιος άλλος, ο εγωισμός. Κοινός, αντί να δει ο ασκούμενος προς τα μέσα, κοιτά προς τα έξω, κρίνοντας τους άλλους και τον ίδιο του τον εαυτό. Ανταγωνίζεται εκεί που υποτίθεται ο καθένας είναι μόνος του. Η ψευδαίσθηση του ανταγωνισμού με τη σειρά της ξυπνά μέσα στο άτομο βία, έπαρση, σύνδρομα ανωτερότητας, κατωτερότητας κ.τ.λ. Εάν ο ασκούμενος εφαρμόσει τα δύο πρώτα yamas που Σοφού Patanjali, δηλαδή την ahimsa (μη-βία) και την satya (φιλαλήθεια), ο εγωισμός αρχίσει να υποχωρεί. Συνήθως ο καθοδηγητής δίνει τις κατάλληλες τροποποιήσεις των τεχνικών. Ακόμα και εκεί ο εγωισμός που διακατέχει κάποιους πληγώνεται με αποτέλεσμα να εκτελούν της πιο «προχωρημένες» τεχνικές.

2. Νοητική ένταση, στρες. Πριν την έναρξη της πρακτικής ή στην αρχή της, μέσω της αποταύτισης, μέσω της αναπνοής κ.τ.λ. καλούνται οι ασκούμενοι να αποβάλουν τη νοητική ένταση. Διαφορετικά η πρακτική όχι μόνο δεν θα ευδοκιμήσει, αλλά μπορεί να αποδειχθεί και επικίνδυνη.

3. Satkarmas. Αν και τα satkarmas δεν είναι τόσο διαδεδομένα στο δυτικό κόσμο, η πρακτικής τους βοηθά πολύ στην πρόληψη. Μάλιστα κάποια από αυτά όπως ο ρινικός καθαρισμός (jala neti), είναι άκρως απαραίτητα πριν την εκτέλεση οποιασδήποτε asana και pranayama.

4. Πριν οποιαδήποτε πρακτική θα πρέπει να προηγηθεί καθαρισμός του στόματος, των δοντιών και της γλώσσας.

5. Ελλιπής ή ανύπαρκτη sadhana. Η Sadhana αποτελεί την προσωπική πρακτική του αναζητητή, η οποία δίδεται από το δάσκαλο του. Η πρακτική της yoga απαιτεί σταθερότητα και συνέπεια. Όταν η sadhana είναι ελλιπής ή και ανύπαρκτη είναι σαν να παίζει κανείς με τη φωτιά, αφού μπορεί να προκύψουν πολλά από τα προβλήματα που αναφέραμε ταυτόχρονα. Τα κλασικά κείμενα το τονίζουν.

6. Λανθασμένος τρόπος πρακτικής με περιττό σφίξιμο, ανεξέλικτες συσπάσεις. Η πρακτική της yoga απαιτεί αυξημένη επίγνωση. Σε φυσικό επίπεδο ο ασκούμενος οφείλει να συσπά μόνο τους μυς που είναι απαραίτητοι για την εκτέλεση της εκάστοτε τεχνικής. Για παράδειγμα όταν ο δάσκαλος δίνει την οδηγία «χαλαρώστε τους ώμους», μερικοί συνειδητοποιούν ότι για 5-10 ή και παραπάνω λεπτά είχαν περιττή ένταση στους ώμους. Τα βασικά σημεία που πρέπει ο ασκούμενος να έχει χαλαρά – εκτός αν για κάποιο λόγο επιθυμεί το αντίθετο – είναι τα εξής: επιγονατίδες, λεκάνη (σφικτήρας, περίνεο, ουρήθρα), κοιλιά, ώμοι, στόμα (χείλη, γλώσσα), μάτια, φρύδια, μέτωπο.
Το μη συνειδητό κράτημα της αναπνοής οδηγεί και αυτό σε σειρά περιττών συσπάσεων και άλλων προβλημάτων

7. Παλιοί τραυματισμοί. Ένας παλιός τραυματισμός μπορεί να επιδεινωθεί εύκολα με λάθος χειρισμούς. Ο καθοδηγητής θα πρέπει να γνωρίζει το ιστορικό του ασκούμενου.

8. Πρόσφατοι τραυματισμοί που έχουν όξη πόνο θα πρέπει να έχουν ιδιαίτερο χειρισμό. Είναι επίσης φρόνιμο ο καθοδηγητής να τροποποιεί τη sadhana του ασκούμενου - αν υπάρχει - ώστε να συμβεί ταχύτερα η θεραπεία. Οι πρόσφατοι τραυματισμοί είναι πολύ πιθανό να επιδεινωθούν με λάθος χειρισμούς.

9. Λήψη τροφής. 2 με 3 ώρες πριν, θα πρέπει να μην έχει γίνει λήψη τροφής. Σε αντίθετη περίπτωση σειρά προβλημάτων μπορεί να προξενηθούν ανάλογα με το είδος της πρακτικής. Κάποια από αυτά μάλιστα μπορεί να είναι πολύ σοβαρά.

10. Έδαφος. Η πρακτική στη φύση αποτελεί πρόκληση για ασκούμενους που δεν είναι συνηθισμένοι σε αυτό. Η πρακτική σε έδαφος που έχει οποιαδήποτε κλήση θα πρέπει να τροποποιείται κατάλληλα. Σε μεταγενέστερο άρθρο θα ασχοληθούμε μόνο με τον τρόπο πρακτικής στη φύση.

11. Κοσμήματα, ρολόγια, σκουλαρίκια κ.τ.λ. μπορεί να επιφέρουν τραυματισμούς ανάλογα με το είδος της πρακτικής.

12. Υπερβολικές τοξίνες στο αίμα. Η εκτέλεση συγκεκριμένων τεχνικών απαιτεί ένα σχετικά αποτοξινωμένο σώμα. Η απότομη αποτοξίνωση μπορεί να καθίσταται επώδυνη ή και βλαβερή για τον ασκούμενο. Η κατάλληλη διατροφή, και τα satkarmas βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση.

13. Σοβαρά ψυχολογικά θέματα. Η πρακτική της yoga αν γίνεται σωστά αποτελεί μείζονα κάθαρση σε ψυχολογικό επίπεδο. Η κάθαρση αυτή μπορεί πολλές φορές να είναι ιδιαίτερα επώδυνη. Να τονίσω όμως ότι σοβαρά ψυχολογικά θέματα που χρήζουν άμεσης ιατρικής φροντίδας μπορεί να επιδεινωθούν με την πρακτική της συγκέντρωσης.

14. Βιασύνη, μη κατάκτηση του «προηγούμενου» σταδίου. Μια βασική αρετή που καλλιεργείται με την\ πρακτική της yoga είναι η υπομονή. Οι πρακτικές τις περισσότερες φορές είναι διαβαθμισμένες ώστε να οδηγούν τον αναζητητή όλο και «βαθύτερα». Τα σοβαρότερα προβλήματα παρατηρούνται στην πρακτική της pranayama, όπου η βιασύνη του αναζητητή τον οδηγεί σε αρρυθμία αναπνοής, αδικαιολόγητη εφίδρωση, τρέμουλο, ζαλάδα, μεγάλη απόπτωση εγκεφαλικών κυττάρων κατά τη διάρκεια αλλά και αμέσως μετά το τέλος της πρακτικής.

15. Savasana. Η savasana είναι απαραίτητη μετά από την εκτέλεση πρακτικών του yoga. Μπορεί να αντικατασταθεί με καθιστό διαλογισμό.

16. Κλείνοντας αυτή τη λίστα θα ήθελα να τονίσω την έλλειψη σωστής καθοδήγησης. Οι πρακτικές της yoga μαθαίνονται σύμφωνα με την παράδοση πλάι σε ένα έμπειρο δάσκαλο. Αν ο δάσκαλος για κάποιο λόγο δεν καθοδηγεί ορθά τότε πιθανότατα αργά ή γρήγορα οι μαθητές θα αντιμετωπίζουν πληθώρα προβλημάτων.

Είδαμε αναλυτικά πως μπορούν να αποφευχθούν διάφορα προβλήματα κατά την πρακτική της yoga. Σε μεταγενέστερο άρθρο θα δούμε πώς μπορούμε να θεραπεύσουμε αυτά τα προβλήματα σε περίπτωση που προκύψουν.

Τάσος Αντωνόπουλος Narayana